Ditte leest... Willem Elsschot

Villa des Roses
Willem Elschot

'Villa des Roses is een schets naar de natuur, dat wil zeggen de beschrijving van een pension de famille waar ik in 1906-1907 in Parijs geleefd heb.' Zo omschrijft Willem Elsschot (pseudoniem van Alfons de Ridder) zijn debuuroman.
Naar eigen zeggen is Willem Elsschot Villa des Roses gaan schrijven door toedoen van 'een 45-jarige juffrouw Van der Tak', een collega van hem: 'Ze wilde altijd dat ik de verhalen die ik vertelde, onder andere over het familie-pension in Parijs waar ik gewoond had, opschreef. Wel driehonder keer heeft ze gezegd: "Fons, waarom schrijf je dat niet eens op."'
Voorin het boek staat dan ook: In dankbare opdracht aan Mej. Anna Christina van der Tak, mijn trouwe vriendin.

Villa des Roses is een pension van twee verdiepingen, de begane grond en één verdieping daar bovenop. Het staat ingeklemd tussen hogere gebouwen waardoor het iets van een landhuis krijgt. Rozen zijn er niet te vinden. Een tuin was er wel maar... 'sedert mijnheer en mevrouw Brulot de woning betrokken hadden - en zij woonden er nu al meer dan zestienjaar - was er geen zorgzame hand meer naar uitgestoken, zodat alle rozen en andere bloemen reeds lang tot een verleden behoorden.'
Mevrouw Brulot leidt het pension. Haar man, een ex-notaris, is al jarenlang bezig met processen om geld terug te krijgen van zijn opvolger, die hem bedrogen heeft, hij speelt verder geen grote rol in het verhaal.. Mevrouw Brulot heeft zo haar eigen maniertjes om haar inkomen te verbeteren. Ze laat de rijkste pensiongasten het meeste betalen, de eieren die haar kippen leggen worden verkocht en daarvoor in de plaats worden goedkope eieren gekocht en in rekening gebracht als zijnde vers gelegde eieren. Ze sjoemelt ook met prijzen van drank en eten en is eigenlijk constant bezig ergens geld uit te slaan. Toch zet zij zich ook in voor de armen en geeft zwervers eten en geld. Het zoontje van het echtpaar is overleden en nu schenkt mevrouw Brulot al haar liefde aan haar aapje Chico.

Het hele boek is het verhaal van bedriegen en bedrogen worden.
Madame Gendron, met haar 92 jaar de oudste gast van het pension, steelt van de andere gasten. Maar bij haar krijg je niet de indruk dat zij willens en wetens steelt. De volgende dag wordt het gestolene ook weer teruggegeven door de kamermeisjes aan de eigenaren. Madame Grendon wordt door de overige gasten steeds in de maling genomen en ondanks haar verre van heldere geest neemt zij op een dag toch wraak.
Meneer Martin bedriegt zijn vrouw en, financiëel, mevrouw Brulot. Grünewald bedriegt het kamermeisje Louise enz. en zo is het boek één opstapeling van valse beloften, verdraaide 'waarheden' valse liefdesverklaringen, lage streken.
De enige die niet liegt en bedriegt is de 26-jarige Louise, het kamermeisje. Zij is weduwe en heeft een zoontje van zes die ondergebracht is bij een broer van haar.
Louise wordt verleid door Grünewald en wordt natuurlijk bedrogen door hem. Het was hem alleen om de seks te doen. Hij ergert zich als zij samen uit eten gaan, omdat zij immers gratis eten kan krijgen in het pension. Hij kijkt niet naar haar om als zij zwanger blijkt te zijn en ziek is van de abortus. Hij schaamt zich voor haar sjofele uiterlijk en als er een knappe, rijke, Amerikaanse vrouw zijn pad kruist is zijn keus snel gemaakt. Louise gaat kapot van verdriet.
Ook Brizard was geen bedrieger, eerder het tegendeel. Het leven was hem te zwaar en hij pleegt zelfmoord in de tuin van de villa, keurig het verschuldigde geld in een envelop achterlatend. Meneer Brulot leest alleen het begin van zijn afscheidsbrief voor... dat Brizard geld voor zjn begrafenis achterliet hoeven de gasten niet te weten.
Als de eigenaar van het pension overlijdt moet Villa des Roses sluiten.

Elsschot laat in feite zien dat iedereen alleen aan zichzelf denkt. Iedereen is egoïstisch en in wezen slecht. Ben je dat niet dan ga je ten onder zoals Brizard of, op een andere manier, Louise. Alle personages uit het boek zijn uit op eigen gewin, of dit nu op financiëel, liefdes of zakelijk gebied is. Het maakt niet uit, als zij er maar profijt bij hebben.
Madame Brulot hangt er tussenin, zij redt het door een middenweg te hebben gevonden. Aan de ene kant doet zij aan liefdadigheid aan de andere kant bedriegt zij haar gasten. Is dit volgens Van Elsschot de gulden middenweg?

Hardcover | 176 Pagina's | Athenaeum-Polak & Van Gennep ISBN10: 9025311695

© Ditte
juni 2007